Over de markt Alles over de markt Jaarmarkten geschiedenis

Jaarmarkten organisatie door de eeuwen

Grote middeleeuwse staden werden voorzien van spectaculaire jaarmarkten, soms een dag, een week maar ook enkele weken. Het was een privilege als het gezag het recht gaf tot het houden van een jaarmarkt, Duitse, Franse, Spaanse en zelfs Oosterse kooplieden kwamen de markt bezoeken. Rondreizende marskramers bezochten vele steden voor het aanbieden van exclusieve en dure handelsgoederen. Jaarmarkt waren vertier voor iedereen met verkoop, zuipfestijnen, muziek, zwaar gokken en zeer vreemd gedrag.

Jaarmarkten waren enorm populair en het begin voor het ontstaan van de dagelijkse markt voor de noodzakelijke levensbehoeften. Veel steden en dorpen dragen nog de naam van de markt welke er in een ver verleden heeft plaatsgevonden. Bij archeologische opgraving op een oud marktterrein of bij kloosters, kastelen treft men nog vaak resten aan van deze oude markt ontmoetingen. Hieruit valt op te maken dat er stenen en handwerktuigen, soms wel van 1000 den kilometers ver weg naar de markt werd gebracht. Het vinden van scherven, eet resten, oude munten, zegelringen, resten van ambachtelijke producten etc brengt nu kennis over wat er zich op de middeleeuwse markten afspeelde. Meestal ging de markt samen met de kermis, dit is ontstaan uit de kerckmis. De Kerk bracht harmonie, gezag en regelmaat, dat heeft een mens nodig. Vroeger leidden de meeste mensen een eentonig bestaan, er was niet veel vertier en zeker nog geen markt. Er waren lange werkdagen, men kwam bijna nooit buiten de buurt en er was in de schaarse vrije tijd niets te doen. Het was zelfs na zonsondergang gevaarlijk. Elektriciteit en stromend water voor goede hygiëne bestond thuis nog niet. Ellende zoals hongersnood, overstromingen, oorlogen en epidemieën waren aan de orde van de dag. Pas tijdens de late Middeleeuwen ontstonden de jaarmarkten, die uit Frankrijk, Duitsland, Spanje, Italië en uit verdere streken werden geïntroduceerd. Op de jaarmarkten was veel volk van alle pluimages, kermisklanten, marskramers, bedelaars, gauwdieven, edelen, schoften, hoererij en gok taferelen, Handel in paarden, karren, bier, wijn en eten etc. De processie, een schutterijoptocht, eet- en drinkgelag, dierspelletjes als ganstrekken en katknuppelen, jaja alles was mogelijk. De stad of het dorp liep uit als er tijdens de jaarmarkt een verdacht persoon op de brandstapel ging of geradbraakt werd... Huzien werden opengesteld en tijdens de markt gebruikt als herberg. De Jaarmarkt bracht geld en vertier!

-->

Tijdens deze jaarmarkten en kermis, gaf de overheid vrede, vrijhandel en een vrijgeleide voor wie althans niet om krankzinnigheid, lust, list en bedrog, geloofsredenen, hekserij of een halsmisdrijf waren verbannen; allen werden ongemoeid gelaten. Deze markten brachten immers veel geld in het laatje door het invoeren van markttol en belastingen. Ten teken van de heersende marktvrede werden houten kruizen aan de stadspoorten en soms buiten de stadspoorten op strategisch marktvelden zichtbaar geplaatst. Deze zijn zelfs nu nog in gebruik tijdens de jaarlijkse Paardenmarkt van Voorschoten (ZH).

Kooplieden, ridders, geestelijke en ambachtslieden bezochten steden om de handel en het woord te verspreiden. Zij brachten verlichting, vernieuwing en wetenschappen zodat er een beter bestaan ontstond voor de mens. Kennis uit het verre Oosten en handel uit alle windstreken. Vervoer ging toen te paard, te voet, op een karrenwagen, een handkar, koest of via het water. Zo brachten zij leerzame elementen van plaats naar plaats met als gevolg enige structuur. Almanakken werden gebruikt als jaargids met een overzicht van jaarmarkten, heiligendagen met feest, speciale evenementen zoals ridder tornooien en meer. Hierdoor ontstonden dan de volksfeesten welke elk jaar drukker werden door het verspreiden van deze middeleeuwse marktenagenda. Jaarmarkten waren volksfeesten en dat moest men weten ook!

Niets was meer opwindend als het bezoek aan een ouderwetse kermis tezamen met de jaarmarkten. De naam Kermis, "Foor" van het Franse "Foire", is een verwijzing naar dit evenement. Het Duitse "Messe" betekent ook zowel "mis" als jaarmarkt. Ten eerste werd de wijdingsdag gevierd van de patroonheilige en waarschijnlijk om toch veel volk te lokken is daar later een markt zoals de jaarmarkt bijgekomen. Tradities in Nederland ziet men zelf nu nog terug in de religieuze namen van kermissen en jaarmarkten.

Er was veel aanbod van een diversiteit van handel uit alle windstreken. Zij die rijk waren kochten de meest exotische producten. Dat alles werd van grote afstanden aangebracht en was erg duur. Schilderijen en prenten laten vaak nog een gezicht zien wat en hoe het er aan toe ging op deze jaarmarkten. Producten werden aangeboden zoals groenten, vers vlees en vis, graan en vee met korte en lange poten. Onze steden met een band tot de middeleeuwen laten nu nog de namen van deze markten leven of zijn terug te vinden op de oude plattegronden. Den Haag, Leiden en Deventer waren voorzien van de Beestenmarkt, een Vismarkt, Grote Markt, Korenmarkt of de Bierkaai, Bierkade. Groenmarkt, Lange Poten, Korte Poten, Eiermarkt, Varkensmarkt, Paardenmarkt, de Markt zelf in vele steden en dorpen stammen rechtstreeks af van de handel welke er eeuwen lang heeft plaatsgevonden. Ga eens op bezoek in de oude archieven van gemeentes en laat je verbazen hoe de markt een groot deel, en nog, heeft uitgemaakt van de markteconomie zoals deze nu nog plaatsheeft in de regio. Moderne jaarmarkten zijn nu de grootste kermissen van het land, zoals in Tilburg met Roze Maandag, en de kermismarkt, met jaarlijks meer dan een miljoen bezoekers! Tot ziens op de jaarmarkten van Nederland!